آزادی انسان

فصل اول: آزادی معنوی و اجتماعی

همة ما در صندوق شهوات تن زندانی هستیم، ولی خودمان نمی دانیم، احتیاج به آزادکنند‌ه‌ای داریم که ما را از این صندوق شهوات نفس و بدن نجات بخشد؛ انبیاء و مرسلین آزادکننده و نجات بخش هستند. هر پیغمبرِ برحقی برای آزدکردن مردم آمده است و خاصیت هر امامِ بر حقی همین بوده است.

موجودات زنده برای رشد و تکامل به سه چیز احتیاج دارند:

1. تربیت 2. امنیت 3. آزادی

_ تربیت عبارت است از یک سلسله عوامل که موجودات زنده برای رشدشان به آنها احتیاج دارند. مثل آب و خاک برای گیاه  و تعلیم و تربیت برای انسان.

_ امنیت یعنی آنچه انسان دارد از جمله جان و مال و سلامت، از او گرفته و سلب نشود.

_ یکی از نیازمندیهای موجود زنده آزادی است. فرقی نمی کند که این موجود زنده از نوع گیاه باشد یا از نوع حیوان، یا از نوع انسان. آزادی یعنی نبودن مانع برای رشد.

اقسام آزادی

_ آزادی اجتماعی  یعنی بشر باید در اجتماع، از ناحیه سایر افراد اجتماع آزادی داشته باشد.

یکی از اهدافی که انبیاء داشته اند این بود که به انسان آزادی اجتماعی بدهند. یعنی افراد را از اسارت و بندگی و بردگی یکدیگر نجات بدهند.

از جمله مصادیق بسیار پررنگ آزادی اجتماعی در قرآن دو جملة زیر است:

«ألا نَعبُدُ إلا الله و لا نُشرِک بِه شیَئاٌ» جز خدای یگانه چیزی را پرستش نکنیم.

«وَ لا یَتخِذ بَعضُنا بعضاً ارباباً مِن دونِ الله» هیچکدام از ما دیگری را بنده و بردة خود نداند و هیچ کس هم یک نفر دیگر را ارباب و آقای خود نداند.

_ تفاوتی که میان مکتب انبیا و مکتب های بشری هست، در این است که پیغمبران آمده اند تا علاوه بر آزادی اجتماعی، به بشر آزادی معنوی بدهند و آزادی اجتماعی بدون آزادی معنوی میسر و عملی نیست.

آزادی معنوی یعنی همان طور که فرد از نظر اجتماعی آزاد است و زیر بار ذلت و بردگی نمی رود و آزادی خودش را در اجتماع حفظ می کند، از نظر اخلاق و معنویت هم آزادی خود را حفظ کرده باشد، یعنی وجدان و عقل خود را آزاد نگه داشته باشد. این آزادی همان است که در زبان دین به آن «تزکیه نفس» و «تقوا» گفته می شود.

امروزه می گویند بشر می تواند اسیر شهوت، خشم، حرص و آز خودش باشد؛ ولی در عین حال آزادی دیگران را محترم بشمارد. این یکی از تضادهای اجتماع بشر امروز است.

بشر قدیم، به حکم طبیعت فردی خودش، منفعت طلب و سودطلب بود، بشر قدیم یک موجود صریح بود، هنوز به حد نفاق و دورویی نرسیده بود؛ اما بشر امروز به نام جهان آزاد و دفاع از صلح و آزادی، تمام سلب آزادی ها، سلب حقوق ها، بندگی ها و بردگی ها را دارد، چون آزادی معنوی ندارد و در ناحیه روح خودش آزاد نیست و چون تقوا ندارد.

بشر باید در ناحیه وجود خودش، در ناحیه روح خودش آزاد بشود تا بتواند به دیگران آزادی بدهد.